چگونه کودکتان را زود بزرگ کنید!

به‌منظور پيشرفت رشد ذهني و جسمي كودك بايد حواس‌تان به جزئيات زيادي باشد و ميان مهارت‌هاي گوناگون و حواس مختلف بايد هماهنگي برقرار باشد. نيروي ذهني كودك به حواس و حركات بدن نيز وابسته است. مسلما بدون قوه بينايي كودك نمي‌تواند اسباب‌بازي را ببيند و بدون حافظه از ديدن اسباب‌بازي مورد علاقه‌اش هيجان‌زده نمي‌شود. بدون هماهنگي مغز و عضلات كودك نمي‌تواند دستش را به سوي همان اسباب بازي دراز كند. بنابراين همگام با افزايش درك عمومي بسياري از مهارت‌هاي مغزي و بدني به سرعت رشد مي‌كند و مجموعه همه اين عوامل مي‌تواند كمك مؤثري در رشد و توسعه مغز كودك بكند. اين كمك‌ها به‌خصوص در سال‌هاي اول و سوم زندگي كه مغز جهش‌هاي رشدي عمده‌اي دارد اهميت بسيار زيادي دارد. حالا بد نيست با برخي از عوامل كمك‌كننده آشنا شويد؛ عواملي كه شايد تاكنون آنقدرها هم براي‌تان مهم نبوده باشد.

ورزش غذاي جديد مغز محسوب مي‌شود و مشخص شده است كه اثر مثبتي بر عملكرد مغز مانند حافظه، تفكر و استدلال منطقي دارد. «سين لوئيس» مربي و روان‌شناس ورزشي مي‌گويد: «اين به اين دليل است كه ورزش‌هاي هوازي خون بيشتري را به بدن و از جمله به مغز پمپاژ مي‌كنند و خون بيشتر به معناي اكسيژن بيشتر و بنابراين تغذيه بهتر بافت مغز است. ورزش همچنين مغز را وادار به توليد يك پروتئين ويژه به نام فاكتورنوروتروفيك مشتق از مغز(BDNF) مي‌كند كه موجب مي‌شود سلول‌هاي مغز رشد بيشتري داشته باشند، به هم متصل شوند و در مسيرهاي خاص يادگيري ارتباط برقرار كنند. كودكاني كه ورزش مي‌كنند هسته‌های قاعده‌ای بزرگ‌تری در مغز دارند. هسته‌های قاعده‌ای نقش مهمی در عمل كنترل حركتی ایفا می‌كنند. هسته‌های این ناحیه به دلیل ارتباطاتی كه با هم و دیگر قسمت‌های مغز دارند در كنترل حركت شركت می‌كنند.

تحقيقات ارائه شده در اجلاس سالانه انجمن‌هاي مرتبط باخواب نشان داد، بچه‌هاي پيش دبستاني كه هر شب 11 ساعت مي‌خوابند در تست‌هاي هوش نمره بالاتري مي‌گيرند. نتايج نشان مي‌دهد، داشتن زمان خواب منظم و با قاعده در رشد مغزي تاثير فزاينده‌اي دارد. براساس يك نظرسنجي كه توسط بنياد ملي خواب صورت گرفته خواب ناكافي در ميان كودكان مي‌تواند در رشد مغزي اختلال‌هايي ايجاد كند. دكتر «مري كارسكادون» استاد روان‌پزشكي و رفتارشناسي از دانشگاه براون مي‌گويد: «الگوي خواب منظم نقشي حياتي براي كودكان بازي مي‌كند زيرا بدن با استفاده از ساعت خواب مي‌تواند جريان‌هاي جديدي در مغز ايجاد كند و همين باعث رشد و تقويت مغز كودك مي‌شود.» بسياري از كودكان به اندازه كافي نمي‌خوابند و اين مسئله علاوه بر ايجاد مشكلاتي در يادگيري آنان در دبستان منجر به افزايش خطر چاقي آنان مي‌شود. بنابر يافته‌هاي بنياد ملي خواب، كودكان در سنين مدرسه ابتدايي بايد هر شب ۱۰تا ۱۲ساعت بخوابند.

توانايي كودك در يادگيري سريع با روشي كه در آغوش گرفته مي‌شود و همچنين مراقبت‌هاي پيش از دبستان كودك ارتباط دارد. اين را مطالعه‌اي كه محققان دانشگاه‌مونترال انجام داده‌اند، ثابت كرده است.

 اين مطالعه نشان مي‌دهد، محبت و گرمي مادر با عملكرد مغز كودك در ارتباط است. بنابراين مادراني كه مهربان‌ترند به احتمال زياد فرزنداني دارند كه عملكرد بهتري در مدرسه نشان مي‌دهند. دكتر «كارول كوپر» نويسنده و پزشك خانواده مي‌گويد: «در آغوش گرفتن كودك همچنين باعث تحريك ترشح هورمون اكسي‌توسين مي‌شود كه طيف گسترده‌اي از مزايا را دارد از جمله توانايي در تحريك كودك براي يادگيري. علاوه بر اين، اسكن‌هاي مختلف نشان داده است، اكسي‌توسين بر قسمتي از مغز كه به بخش پردازش عاطفي و تصميم‌گيري متصل است و بخش مهم و حياتي هوش محسوب مي‌شود، ارتباط مستقيم دارد. قرن‌هاست که مادران از قدرت معجزه‌آسای نوازش کودکان به‌منظور قطع گریه آن‌ها آگاهی دارند. حالا دانشمندان نیز به قدرت این تماس پی برده‌اند و حتی از آن در درمان بیماری‌های گوناگون استفاده می‌کنند.

بله درست خوانده‌ايد؛ بازي كامپيوتري (با وجود تبعات آن) ورزش ذهني خوبي است. بازي‌هايي كه در آن‌ها استراتژي تفكر ايجاد مي‌شود و مهارت‌هاي برنامه‌ريزي را به‌وجود مي‌آورد انتخاب كنيد و مطمئن شويد كودك شما آن‌ها را در يك زمان محدود و مشخص بازي مي‌كند. به اين ترتيب به او كمك مي‌كنيد مغزش رشد كند. مطالعات اخير كه در دانشگاه روچستر انجام شده نشان مي‌دهد، شركت‌كنندگاني كه بازي‌هاي ويدئويي را به شكل منظم انجام مي‌دهند و نشانه‌هاي بصري را مي‌آموزند نسبت به ديگر كودكاني كه اين بازي‌ها را انجام نمي‌دهند، سريع‌تر عمل مي‌كنند. علاوه بر‌اين، بازي‌هاي ويدئويي و كامپيوتري هماهنگي دست و چشم را بيشتر مي‌كند و به كودكان كمك مي‌كند سريع‌تر پردازش كنند و از اطراف‌شان درك سريع‌تري داشته باشند اما توجه داشته باشيد كه اين نوع بازي‌ها بايد كاملا كنترل شده و در زمان مشخص انجام شود.

مطالعه برخي كودكان در جنوب غرب انگليس نشان داده است، تغذيه كودكان با مواد‌غذايي فرآوري شده در سنين كم باعث كاهش ضريب هوشي آن‌ها مي‌شود درحالي‌كه تغذيه غني از ويتامين‌ها مي‌تواند آن‌ها را هوشمند‌تر كند. «كيت نورتستون»، محقق دانشگاه بريستول كه اين مطالعه را رهبري مي‌كند مي‌گويد يك رژيم غذايي مغذي مي‌تواند تفاوتي چشمگير در نمره هوشي كودكان در طولاني‌مدت ايجاد كند. حتي بعد از تعديل فاكتورهايي مانند تحصيلات مادر و طبقه اجتماعي اين پژوهش نشان داد، رژيم غذايي سنگين با غذاهاي فرآوري شده در 3 سالگي با ضريب هوشي پايين‌تر در 5 سال بعدي كودك در ارتباط است و تغییر رژیم بعد از این سن دیگر تاثیری در بهبود آن ندارد. مغز تا 3 سالگی با حداکثر سرعت رشد می‌کند و داشتن تغذیه‌ای مناسب می‌تواند سبب رشد مناسب و بهبود IQ کودک شود.

بازي نقش قابل توجهي در رشد ذهني، عاطفي و اجتماعي کودکان دارد. شايد بازي كردن با فرزندتان فقط سرگرم‌كننده به‌نظر برسد اما راه بسيار خوبي براي كمك به آن‌ها به‌منظور رشد مغز آن‌هاست. تحقيقات جديد نشان داده است مغز كودك زماني كه در محيطي غني از شادي و سرزندگي در خانواده باشد رشد بهتري خواهد داشت. «ليزا همپر» كارشناس بهداشت كودك مي‌گويد: «لزومي ندارد براي كودك‌تان اسباب‌بازي‌هاي آموزشي گرانقيمت بخريد يا مربي خصوصي استخدام كنيد تا كودك‌تان باهوش‌تر شود تمام آنچه كودك شما نياز دارد اين است كه شما براي او زمان بگذاريد و با او بازي كنيد. كودكان پيش دبستاني كه با والدين‌شان به‌طور منظم بازي مي‌كنند از نظر تحصيلي نسبت به همكلاسي‌هايي كه چنين تجربه‌اي نداشته‌اند پيشرفت چشمگيرتري دارند.»

وقتي از سنين پايين براي كودكان‌تان كتاب بخوانيد زماني كه كودك‌تان به مدرسه مي‌رود خواهيد ديد، نسبت به هم‌كلاسي‌هاي خود در خواندن و ارزيابي اعداد جلوتر خواهد بود. خواندن كتاب براي كودك مزاياي زيادي دارد از جمله اين‌كه دايره لغات او افزايش مي‌يابد، آگاهي‌اش زيادتر مي‌شود و مهارت كلامي بهتري خواهد داشت و قدرت استدلال انتزاعي او نيز تقويت مي‌شود.
 
اين كار اهميت ديگري هم دارد و آن اين‌كه مهارت‌هاي ذهني كودك را تحريك مي‌كند. به اين معني كه اتصالات عصبي مهم و مسيرهاي عصبي با اهميت به‌طور منظم قرار مي‌گيرند زيرا آن بخش‌هايي كه درست استفاده نمي‌شوند و درگير نمي‌شوند از فعاليت باز مي‌ايستند.