لطفا مرا گاز نگیرید!
رها كردن كودك به حال خود و بهكار بردن روشهاي من درآوردي عجيبوغريب در برخورد با رفتارهاي غلط كودكان هر دو به يك اندازه مخرب هستند.
حافظ ميگويد: «مكن در اين چمنم سرزنش به خودرويي/ چنان كه پرورشم ميدهند، ميرويم!» اين بيت زبان حال كودكاني است كه هر روز به دليل رفتارهاي ناخوشايندي كه انجام ميدهند مورد ملامت والدين و ديگران قرار ميگيرند. رها كردن كودك به حال خود و بهكار بردن روشهاي من درآوردي عجيبوغريب در برخورد با رفتارهاي غلط كودكان هر دو به يك اندازه مخرب هستند. اگر ميخواهيد كودك سالمي داشته باشيد، نيازمند يك برنامه براي تربيت صحيح فرزند هستيد. مهمترين و شايعترين عادتهاي بد كودكان را تحليل ميكنیم و به شما ميآموزیم چگونه عادتهاي نابهنجار را از سر كودكتان بيرون كنيد.
چرا ديگران را گاز ميگيرد؟
شايد ديده باشيد كه اگر كسي به پناهگاه حيوان نزديك شود، حالت تهاجمي به خود ميگيرد. اين حالت در مورد انسان هم صدق ميكند؛ در موقعيتهاي ترسناک یادر هرشرایطی که فرد باهرنوع تهدید روبهرو میَشود ناخودآگاه رفتار پرخاشگرانه در پيش ميگيرد. با اين تفاوت كه انسان به دليل تواناييهاي روحي ميتواند خشم را كنترل كند و هر فرد بنا به تاريخچه تربيتياش رفتار متفاوتي از خود نشان ميدهد؛ مثلا يكي وقتي ميترسد، بغض ميكند و منفعل ميشود یا ديگري داد و فرياد ميكند. كودكان هم همينطور هستند اما كودكي كه با گاز گرفتن واكنش نشان ميدهد، الگوي غلطي داشته است؛ ممكن است ديده باشد كه پدر يا مادر وقت خشم يا ترس فرد ديگري را گاز گرفتهاند يا اينكه اصلا وقتي پدر و مادرش از مسئلهاي ناراحت يا عصباني بودهاند، كودك را گاز گرفتهاند.
از سر محبت هم كودك را نبايد گاز گرفت؟
عدهاي بهخاطر محبتي كه به كودك دارند و از فرط دوست داشتن كودك را گاز ميگيرند. این رفتارها معمولا غريزي هستند و در چنين شرايطي راهي براي ابراز علاقه بهشمار میآیند و الزاما منجر به الگوبرداري غلط كودك نميشوند چون در ميان كودكاني كه گاز گرفتن واكنش رفتاريشان نيست، كودكاني هستند كه پدر و مادر يا نزديكان آنها را گاز ميگيرند، ضمن اينكه نبايد فراموش كنيم وقتي يك بزرگسال كودك را گاز ميگيرد به قصد آسيبزدن به او اين كار را نميكند و حتما مراقب است كودك را آرام گاز بگيرد؛ طوري كه باعث بروز درد و ناراحتياش نشود.
اقتضاي پسر بودن است؟
طبق يك باور غلط و رايج در جامعه وقتي پسرها دعوا ميكنند و رفتارهاي پرخاشگرانه نشان ميدهند، گفته ميشود كه عيبي ندارد، پسر هستند! يعني به اقتضاي جنسيتشان اشكالي ندارد اگر با هم دعوا كنند و طي دعوا به هم آسيب برسانند. اين تصور اشتباهي است و پسرها هم مثل دخترها نبايد دوستانشان را كتك بزنند يا گازشان بگيرند. چنين طرز تفكري باعث ميشود در تربيت پسر سهلانگاري شود و كسي مانع پرخاش كردن آنها نشود. پسر بچه به همين منوال بزرگ ميشود و در محيط خارج از منزل به محض اينكه احساس خطر كند، با ديگران دعوا راه مياندازد و كتككاري ميكند.
آن وقت والدين از خودشان ميپرسند چرا فرزندشان اينطوري شده و چرا دعوا را راهحل مسائل مختلف ميداند. بد نيست بدانيد برخی قتلهايي كه در نزاعهاي خياباني اتفاق ميافتد، به همين نكته برميگردد بنابراين اگر والدين نميخواهند درآينده فرزند نابهنجاري داشته باشند و او را پشت ميلههاي زندان ببينند بهتر است از حالا به فكر مقابله با رفتارهاي خشونتآميز به ظاهر ساده پسرشان باشند.
چطور مانع شويم؟
وقتي كودك كسي را گاز ميگيرد، والدين بلافاصله وارد عمل ميشوند و او را با تكانهاي شديد جدا ميكنند، سرش فرياد ميكشند و گاهي يك سيلي هم بهگوشش ميخوابانند؛ اينها همه رفتارهای غلط هستند و نهتنها مشكلي را حل نميكنند بلكه قوزبالايقوز ميسازند چون علاوه بر رفتار نادرست قبلي، شيوههاي برخورد غلط ديگري را هم به كودك آموزش ميدهند. بهترين كار اين است كه جلو برويد و بدون توسل به خشونت سعي كنيد دهان كودك را از دست كودك ديگر جدا كنيد. ميتوانيد لپش را بكشيد. زودتر جواب ميدهد ولي اين كار را به آرامي انجام دهيد كه آسيبي نبيند و خيال نكند ميخواهيد به او آسيب بزنيد.
بايد محرومش كرد؟
براي تنبيه كردن كودك دو راه وجود دارد؛ راه اول اين است كه والدين كودك را از آنچه دوست دارد، براي مدت زمان مشخصي محروم كنند. بايد در انتخاب نوع محروميت بسيار دقت كنيد؛ والدين حق ندارند كودك را از نيازهاي اوليهاش محروم كنند مثل نياز به خوراك، پوشاک و امنيت؛ اينكه كودك را از شام خوردن يا پوشاندن لباس خاصي در فصل زمستان محروم كنيد به هيچ وجه درست نيست. بهتر است سراغ چيزهايي برويد كه كودك بهطور مستمر با آن مشغول است و دوستش دارد مثلا اسباببازي محبوب يا كلا محروميت از بازي كردن. بچهها به تلويزيون هم علاقه خاصي دارند و ميشود با محروم كردنشان از تماشاي تلويزيون حسابي تنبيهشان كرد.
يادتان باشد قبلا با كودك صحبت كنيد و بگوييد در صورت مشاهده رفتار خشونتآميزي مثل گاز گرفتن يا پرت كردن اشيا حتما تنبيه خواهد شد. نوع تنبيه و مدتزمانش را هم بهطور مشخص به او بگوييد. بعد اگر كسي را گاز گرفت يا وقت عصبانيت چيزي را پرت كرد، با لحني آرام و خونسرد بگوييد مثلا امروز از تماشاي تلويزيون محروم ميشوي. البته باتوجه به عاطفه مادرانه ذكر اين نكته ضروري است كه اگر گفتهايد تنبيه ميكنيد، تحت هيچ شرايطي كوتاه نياييد و تا آخر پاي حرفتان بايستيد. حواستان باشد زمان محروميت بيش از حد طولاني نشود چون ممكن است كودك يادش برود كه چرا داشته تنبيه ميشده و اصلا آن چيزي كه دوست داشت را فراموش ميكند.
با «گوشه تنهايي» تنبيه كنيد
در اين روش والدين با لحني آرام و خونسرد از كودك ميخواهند براي مدت زمان مشخصي يك گوشه از منزل بايستد، اما بايد نكاتي را رعايت كنيد؛ گوشهاي كه انتخاب ميكنيد بايد ثابت باشد و هر بار نبايد عوض شود.
هدف از اين نوع تنبيه اين است كه كودك هر بار با قرار گرفتن در يك نقطه خاص، تنبيههاي قبلي را هم به ياد بياورد و براي پرهيز از گرفتار شدن در اين نقطه ديگر كسي را نزند يا گاز نگيرد. گوشه تنهايي به هيچ وجه نبايد اتاق خود كودك باشد؛ آنجا نهتنها براي او آزاردهنده نيست، بلكه دنياي مطلوبش است و حتما چيزي براي سرگرمي پيدا خواهد كرد، ضمن اينكه اتاق شخصي كودك محل خواب و بازي اوست و نبايد با خاطرات تلخ يا حس بدي همراه باشد. نقطهاي از منزل را انتخاب كنيد كه كودك در آن هيچ راهي براي سرگرم شدن نداشته باشد، نتواند از پنجره بيرون را تماشا كند و رو به تلويزيون نباشد.
به هيچ وجه گوشه تنهايي نبايد يك اتاق دربسته و تاريك باشد. قرار است كاري كنيم كودك حوصلهاش سر برود؛ نه اينكه شكنجهاش كنيم. مدت زماني كه براي گوشه تنهايي در نظر ميگيرد، بايد با سن كودك متناسب باشد يعني براي كودك پنج ساله، پنج دقيقه و براي كودك هفت ساله، هفت دقيقه كافي است. در پايان ميتوانيد كودك را در آغوش بگيريد و به او بگوييد دوستش داريد و چون دوستش داريد او را تنبيه ميكنيد؛ زيرا نميخواهيد رفتار بدي داشته باشد.
هرگز تسليم نشويد
اگر بدانيد عاطفه مادری آينده فرزندتان را خراب ميكند آيا باز حاضرید از اشتباههایش آسان بگذريد؟
تكنيك بياعتنايي را ياد بگيريد
در برخورد با همه رفتارهاي آزاردهنده بايد از تكنيك بياعتنايي استفاده كنيد؛ به اين شكل كه انگار چيزي نديده و نشنيدهايد. براي كودك هيچ چيزي به اندازه توجه والدين مهم و باارزش نيست. به همين دليل است كه براي به دست آوردن توجه آنها به هر كاري دست ميزند. در اغلب موارد كودك رفتارهاي آزاردهنده انجام ميدهد تا صرفا توجه پدر و مادر را به خود جلب كند. حتي ناراحتي، عصبانيت يا تذكرهاي پيدرپي شان براي كودك توجه معني ميشود و راضياش ميكند.
حتي دليل غذا نخوردن بعضي بچهها، فقط به خاطر اين است كه كودك دلش ميخواهد مادر مدام با او كلنجار برود و بگويد غذايت را بخور بنابراين وقتي كودك هر كدام از اين رفتارها را انجام ميدهد، حتي يك بار نگاهش نكنيد. انگار اصلا نميشنويد. كاملا بيتفاوت باشيد و صبر داشته باشيد. از كوره در نرويد و تلاشي براي آرام شدنش نكنيد. با تكرار اين حالت، كودك پي ميبرد كه به اين وسيله نميتواند توجهي از مادر بگيرد.
در امر تربيت فرزند، قاطعيت يك فاكتور بسيار مهم است. كودك را دستكم نگيريد. او كاملا تحتتاثير رفتار شما، رفتار ميكند. اگر مادري باشيد كه تهديد به تنبيه ميكند و تنبيه نميكنيد، مطمئن باشيد كودك هيچ وقت شما را جدي نخواهد گرفت.