نحوه از شير گرفتن كودك

ماجرای از شیر گرفتن ناگهانی بچه‌ها مثل این است که محبوب‌ترین عروسک او که هر شب با عشق آن می‌خوابیده، ناگهان گم شود و بچه زبان‌بسته مدت‌ها به دنبال آن بگردد و پیدایش نکند. حتما بچه‌های تپل‌مپل زیادی را دیده‌اید که ناگهان در سنین حدود یک و نیم تا دو سالگی دچار کاهش وزن شده و بدخلقی می‌کنند و والدین آنها در چنین شرایطی با دلسوزی تمام دلیل این موضوع را از شیر گرفتن بچه می‌دانند. اگر والدین برای از شیر گرفتن نوزادشان از قبل برنامه‌ریزی کنند و او را به‌تدریج از این موضوع فاصله بدهند، مشکلی پیش نخواهد آمد و از شیر گرفتن بچه تبدیل به یک پروژه سنگین برای آنها نمی‌شود. دکتر محمد ترکمن - فوق‌تخصص نوزادان و متخصص کودکان - راهکارهای خوبی برای از شیر گرفتن نوزادان ارائه می‌دهد.

شیردهی تا چندسالگی
اصل اول اینکه شیردهی باید تا آنجا که ممکن است تا دو سالگی ادامه پیدا کند. برای قطع کردن شیردهی باید بچه حداقل یک سال شیر خورده باشد. از نظر شرعی و پزشکی حداکثر زمان شیردهی همان دو سالگی است اما بهتر است مادران برای قطع کردن شیردهی از 15 تا 18 ماهگی شروع به برنامه‌ریزی کرده و کم‌کم حجم شیر را کم کنند.

 روش های از شیر گرفتن
یک روش از شیر گرفتن نوزاد روش ناگهانی است که در عوام زیاد شایع است. این روش از نظر روحی به بچه ضربه وارد می‌کند و مشکلات و عوارضی برای او دارد؛ چراکه او به شیر مادرش اعتیاد پیدا کرده است. تنها فایده این روش آن است که دیگر خیال مادر راحت است که شیردهی تمام و وابستگی کودک قطع شده است. روش دیگر که توصیه اکثر متخصصان است، روش آرام و تدریجی است. بسته به شرایط فرزندتان از 15، 16، 17 یا 18 ماهگی به‌تدریج شیر را کم کنید. فلسفه‌اش این است که تا شش ماهگی غذای اصلی شیر مادر است، 6 تا 12 ماهگی شیر مادر غذای اصلی است؛ همراه با غذای کمکی و از 12 ماهگی غذای خانواده غذای اصلی و شیر مادر در کنار آن به عنوان نوشیدنی بعد از غذا به کودک داده می‌شود. از حدود 15 تا 18 ماهگی یواش‌یواش شیرش را کم کنید. البته از 12 ماهگی هم می‌توان برای کم کردن شیر شروع کرد اما 15 ماهگی بهتر است. هر وقت گرسنه بود، غذای روز خانواده را به او بدهید، غذاهایی مثل ماکارونی، پلو و کباب. شیر را به‌عنوان کمکی به بچه بدهید.
به تدریج که شیر بچه را کم می‌کنید، میزان آب، مایعات، آبمیوه و حتی شیر پاستوریزه‌ای را که به او می‌دهید بیشتر کنید. اینها گزینه‌های خوبی هستند که با ذائقه کودک نیز جور درمی‌آید.
وقتی می‌خواهید شیر بچه را قطع کنید، اگر از شما شیر خواست به او بستنی، شیرهای طعم‌دار میوه‌ای، شیر کاکائوی رقیق یا حتی کیک و بیسکویت بدهید تا سیر شود و شیر مادرش را فراموش کند. تاکید می‌شود به‌هیچ‌وجه به او چیپس و پفک و تنقلات غیرمفید ندهید.
از حدود 18 ماهگی به بعد شروع کنید به قطع تدریجی شیر. وقتی شیر می‌خواهد یا موقع شیر خوردنش می‌شود، حواسش را پرت کنید، سرش را به اسباب‌بازی مورد علاقه‌اش گرم کرده و با او بازی کنید. حتی در سنین نزدیک به دو سال که بچه بیشتر می‌فهمد، می‌توانید با او حرف بزنید که مثلا فعلا این شیر رنگی خوشگل (از شیرهای میوه‌ای) را بخور، بعدا اگر سیر نشدی شیر مامان.
طی این دوره فقط شب‌ها به او شیر بدهید. بعد از مدت کمی خود بچه هم با این موضوع کنار می‌آید که شیر مادر را فقط شب‌ها بخواهد که همان هم بعدها با بازی کردن، قصه گفتن و سرگرم کردن بچه فراموش می‌شود.

 باورهای غلط
برخی خرافات در مورد شیر خوردن بچه بعد از دو سال مطرح است. مانند اینکه بچه بعد از دو سالگی اگر شیر مادر را بخورد، عقلش کم می‌شود یا به اصطلاح امروزی ضریب هوشی‌اش بالا نمی‌رود. این موضوع مبنای علمی ندارد. واقعیت این است که بچه بعد از دو سالگی اگر باز هم به شیر مادر وابسته باشد، از دیگر غذاهای اصلی باز می‌ماند و این موضوع رشد او را مختل می‌کند؛ چرا که در این سن شیر مادر دیگر جوابگو نیست. دیگر اینکه این وابستگی به مادر از نظر تربیتی نیز صحیح نیست و در این سن کودک باید از مادر جدا شود و مستقل‌تر باشد. استفاده از روش‌های خشن برای قطع کردن شیر به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. نباید بچه را با سیاه کردن یا تلخ کردن سینه مادر ترساند. استفاده از لباس‌های زیر مناسب بهتر از این روش‌های غیرمنطقی است.

چند نکته
    سن از شیر گرفتن نوزاد دو سالگی است و برای دختر و پسر تفاوتی ندارد.
   ترساندن کودک و استفاده از عباراتی مثل ممه را لولو برد، در روحیه بچه تأثیر منفی دارد.
   نوزاد با شیر مادر و سینه او ارتباط عاطفی برقرار می‌کند و به نوعی به آن معتاد است. سیاه کردن سینه مادر و انجام دادن هر کاری که ناگهان در ذوق کودک بزند، تأثیر منفی خواهد داشت.
 برای قطع شیر فرزندتان برنامه‌ریزی کنید تا مجبور نباشید این کار را به صورت ناگهانی انجام دهید. در این صورت کودک شما ممکن است تا زمانی که با این موضوع کنار بیاید، بدخلقی و بدغذایی کند و حتی با کاهش وزن مواجه شود.

 ***

روش تدريجي اما قاطع :
روش تدريجي اما قاطع ، براي از شير گرفتن كودك موفق ترين روش است . براي كودك 6 ماهه اجراي برنامه شيردهي هر چهار ساعت يك بار مناسب است . ضمن اينكه مي توان به تدريج غذاي كمكي را در تغذيه كودك وارد كرد . با اعمال اين روش مادر مي تواند برنامه ريزي غذايي براي كودك داشته باشد در نتيجه با اعتماد به نفس در پيشرفت و پيش بيني مسايل به پيش برود . شروع به دادن مايعات در ليوان مخصوص كودك و يا با قاشق ، بغل كردن عروسك ، خرس كوچولو يا قطعات پارچه اي ديگر جانشين خوبي براي دلبستگي كودك به شير مادر شمرده مي شود .

وقتي فواصل شيردهي مشخص شد مادر مي تواند حذف تدريجي وعده هاي شير را شروع كند . حق انتخاب با مادر است . بعضي ها ابتدا حذف شبانه را در نظر مي گيرند ، برخي ترجيح مي دهند ، شير دادن وقت ناهار را اول قطع كنند . چون اطمينان دارند كودك به جاي شير ، غذاي كافي براي خوردن دارد . اما اغلب بهتر است مادر بعد از خوردن يك غذاي سفت ، يعني زماني كه كودك سير است به او شير بدهد .

اين مسأله مهم است كه وقتي يك نوبت شير دادن حذف شد مجدداً در لحظه هاي بي تابي كودك برقرار نشود . ممكن است كودك با صداي بلند اعتراض خود را بيان كند ولي مادر بايد هدف نهايي خود را به خاطر داشته باشد چون هر گونه ترديد موجب تشديد تقاضاهاي كودك مي شود . وقتي مادر تصميم خود را گرفت ، قاطعيت تصميم او ، به كودك انتقال مي يابد . تغذيه قبل از خواب و يا هنگام صبح آخرين نوبتهايي هستند كه بايد حذف شوند پس مادر مي تواند اين نوبت را تا زماني كه كودك علاقه خود را از دست بدهد ، حفظ كند .

توصيه هاي كاربردي :
1- از شير گرفتن كودك نارس بايد ديرتر از كودك عادي و سالم انجام شود .
2- مادر بايد كاملاً مطمئن باشد كه مايل است كودك را از شير بگيرد .
3- در صورت امكان براي حذف هر وعده شير خوردن كودك ، يك هفته فاصله زماني در نظر گرفته شود .
4- زماني كه مادر فرصت بيشتري براي بيرون بردن و سرگرم كردن فرزندش دارد ، بهترين زمان از شيرگيري كودك است ، زيرا محدوديتهاي محيط بيرون ، مانعي براي شير خوردن كودك محسوب مي شود و سرگرم بودن او ، اشتياق به شير خوردن را كم مي كند .
5- زماني را براي قطع شيردهي انتخاب كنيد كه حوادث تنشزاي ديگري براي كودك در شرف وقوع نباشد . براي نمونه قطع كردن شير ، قبل از زمان بازگشت مادر به محل كار ، رفتن به مسافرت و يا همزماني آن با آموزش كنترل ادرار نباشد .
6- بهتر است اطرافيان مادر ، در خلال دوره از شيرگيري كودك پيشرفتهاي او را در اين كار ، هرچند جزيي باشد ، گوشزد كنند و با اين عمل ، به اعتماد به نفس مادر كمك كنند .
7- براي از شير گرفتن به هنگام شب ، هفته اي را انتخاب كنيد كه ديگر افراد مي توانند كودك را در تخت بخوابانند .
8- پخش كردن نوار مخصوص كودكان كه آهنگ ملايم دارد ، خواندن قصه ، عروسك پشمالو و اسباب بازيهاي متعدد كه كودك بتواند در آغوش بگيرد يا در تخت خود قرار دهد ، از جمله روشهاي آرامش بخش هستند .
9- در هنگام از شير گرفتن كودك و تا مدتها بعد از آن ، بهتر است مادر با لباس كودك را استحمام كند تا كودك دوباره به شير خوردن تشويق نشود .

***

از شیر گرفتن نوزاد معمولاً کار ساده‌ای نیست زیرا جدای از شیر خوردن، کودک وابستگی‌هایی به مادر و آغوش او پیدا کرده است که به راحتی از آن دل نمی‌کند. بعضی از بچه‌ها به راحتی شیر خوردن را ترک می‌کنند اما برخی دیگر در دوره‌ای طولانی و با سختی‌های بسیار، راضی به خوردن غذاهای دیگر می‌شوند. برخی از اصول روان‌شناختی می‌تواند برای از شیر گرفتن کودک از شیر مادر موثر باشد.

مادران کودکان یک تا دو ساله معمولاً در جمع‌های خانوادگی سوالی دارند که از همه مادران می‌پرسند: «شما چطور او را از شیر گرفتید؟» اگر شما هم این مشکل را دارید و هنوز فرزند دلبندتان را از شیر نگرفته‌اید، توصیه‌های زیر را هم بخوانید.

1-از شیر گرفتن بچه وقت و صبر می‌خواهد

او از زمانی که پا به دنیا گذاشته، در آغوش مادر قرار گرفته و شیر او را خورده است. طبیعی است که به راحتی نمی‌تواند از آن دل بکند. پس بهتر است یک بازه زمانی چند هفته‌ای را برای ترک شیر، برای او در نظر بگیرید. در این دوران باید برنامه‌های ویژه‌ای تدارک ببینید زیرا بچه‌ها معمولاً پرخاشگر می‌شوند. آرامش خود را حفظ و سعی کنید رفتاری آگاهانه در برابر آن‌ها داشته باشید. اگر قرار باشد با اولین گریه و فریاد دوباره به او شیر بدهید، هیچ وقت موفق نخواهید شد.

 2- پیش از آن که کودک را از شیر بگیرید، او را به غذا خوردن و نوشیدن مایعات با لیوان عادت دهید

این موضوع باعث می‌شود که برای ترک خوردن شیر مادر مجبور به تحمل سختی‌های غذا خوردن با قاشق و چنگال نشود. برای او سرویس غذاخوری جداگانه‌ای، با طرح‌های کودکانه و رنگ‌های شاد و تند بخرید.

 به جای لیوان‌های شیشه‌ای هم که برای بچه‌ها خطرناک است، می‌توانید از قمقمه‌های رنگی پلاستیکی استفاده کنید. این وسایل حواس بچه‌ها را پرت و به دلیل جذابیت‌هایی که دارد، آن‌ها را به خوردن غذا و نوشیدن مایعات تشویق می‌کند.

 3- به تدریج فاصله زمانی شیر دادن‌ها را بیشتر کنید

صبح‌ها وقتی کودک از خواب بیدار شد به او شیر دهید و نوبت بعدی را تا جایی که امکان دارد به تأخیر بیندازید. در این حالت خود به خود، تعدادی از دفعات شیردهی حذف می‌شود. البته باید این زمان را با خوراکی‌های مقوی و میوه‌ها پُر کنید. اگر گرسنه بماند حتماً باز هم به سراغ شما می‌آید.

4- اگر شاغل هستید و کودکتان عادت کرده است که در زمان و مکان خاصی شیر بخورد، باید حواستان به زمان باشد

در ساعت‌های شیردهی سعی کنید خود را مشغول نشان دهید در عوض کمی آب میوه یا یک لیوان شیر را برای نوشیدن در اختیار کودک بگذارید. بهتر است برای این کار نوشیدنی مورد علاقه او را انتخاب کنید تا با رغبت آن را بنوشد. اگر بیشتر اوقات در جای خاصی از خانه به او شیر می‌دادید، سعی کنید دکوراسیون خانه را تغییر دهید. با این کار چیزهایی که او را یاد شیر خوردن می‌اندازد از خاطرش می‌رود.

5- در برنامه‌های روزانه‌ی او تغییرهایی به وجود ورید

او را زمان بیشتری خارج از خانه نگه دارید تا در عادت‌های او تغییر ایجاد شود. کودک را بیشتر به خانه پدر و مادربزرگش یا به پارک ببرید. بچه‌ها در این سنین به راحتی با جایگزین‌ها کنار می‌یند پس سعی کنید روش‌ها و کارهای مناسبی را برایش در نظر بگیرید.

6- از همسرتان کمک بگیرید

از او بخواهید وقت بیشتری را با فرزندتان بگذراند. در دورانی که قصد دارید او را از شیر بگیرید، از پدر خانواده بخواهید به او غذا بدهد یا وقت‌هایی که شیر می‌خواهد، او را در آغوش بگیرد و بیرون از خانه ببرد. پدر می‌تواند شب‌ها فرزندتان را بخواباند و در کنار او باشد زیرا بسیاری از بچه‌ها عادت دارند با مکیدن سینه مادر خود به خواب بروند.

 7- اگر امکان دارد، او را با پدر و مادربزرگش یا یکی از اعضای خانواده که با او صمیمیت بیشتری دارد، به مسافرت بفرستید

دور بودن او از فضای خانواده ممکن است خیلی از عادت‌های او را از سرش بیندازد. قبل از انجام این کار مطمئن شوید که او می‌تواند چند روز بدون شما و در محیطی غریب به راحتی زندگی کند. این امر در مورد برخی از بچه‌ها قابل اجرا نیست زیرا جدایی‌شان از پدر و مادر، حس بی اعتمادی را در آن‌ها به وجود می‌ورد.

 8- در طول روز وقت بیشتری به کودکتان اختصاص دهید

او در تمام مدت شیر خوردن به بوی بدن مادر و صدای ضربان قلب او عادت کرده است؛‌ این عوامل به او آرامش می‌دهند. با او بازی کنید، او را در آغوش بگیرید، از او بخواهید در کارهای خانه به شما کمک کند.

 مرتب تکرار کنید که او در حال بزرگ شدن است و باید بعضی از عادت‌هایش را ترک کند. در این حالت کمتر ضربه روحی می‌خورد و روابط مادر و فرزند هم دچار مشکل نمی‌شود.

 9- در روش‌های سنتی، مادران موادی مانند فلفل را به نوک سینه خود می‌زدند تا کودک از خوردن شیر امتناع کند

بعضی از بچه‌ها چنان به شیر مادر وابسته‌اند که حاضرند تندی و تلخی را به جان بخرند اما دست از شیر خوردن برندارند. برای انجام این کار حتماً با متخصص اطفال مشورت کنید. داروهای گیاهی خواص و عوارضی دارند که ممکن است برای کودک شما مضر باشد.

 10- سعی نکنید خود را بیمار و سینه‌تان را زخمی نشان دهید

با این کار کودک ناراحت می‌شود و ممکن است از وضعیت پیش‌آمده بترسد و وحشت کند. در این حالت نه تنها مشکلی حل نمی‌شود بلکه موضوع جدیدی به مشکلات خود اضافه کرده‌اید. بچه‌ها در دورانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، وابستگی‌های عاطفی شدیدی پیدا می‌کنند و این رفتار شما به آن‌ها صدمه می‌زند.